สาละวิน

สาละวิน – แม่น้ำที่ยังคงไหลอิสระสายเดียวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และยังคงความบริสุทธิ์มากที่สุดสายหนึ่งในโลก จากเทือกเขาหิมาลัยในบริเวณที่ราบสูงธิเบต สาละวินไหลผ่านมณฑลยูนนานในประเทศจีน สู่ที่ราบสูงรัฐฉาน รัฐคะเรนนี และรัฐกะเหรี่ยงในประเทศพม่า ผ่านชายแดนไทย-พม่าที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน ก่อนจะวกกลับสู่พม่าที่สบเมย สู่ทะเลอันดามันที่เมืองเมาะละแหม่ง ชาวจีนเรียก นู่เจียง ชาวพม่า เรียก ทาลวิน ส่วนชนเผ่าต่าง ๆ ในไทยและพม่า เรียกขานว่า แม่น้ำคง

ที่ผ่านมาแม่น้ำสาละวินถูกจับจ้องจากนักสร้างเขื่อนทั่วโลก ทั้งสถาบันเงินกู้อย่างธนาคารพัฒนาเอเชีย (เอดีบี), บริษัทที่ปรึกษาระหว่างประเทศสัญชาติต่าง ๆ  รวมถึงรัฐบาลสามประเทศในลุ่มน้ำสาละวิน คือ จีน พม่า และไทย (แผนที่)

ในส่วนของลำน้ำนู่หรือสาละวินตอนบน จีนมีแผนสร้างเขื่อน 13-27 เขื่อน แต่ก็มีเสียงทักท้วงอย่างกว้างขวางจากสาธารณชนทั้งในและต่างประเทศเกี่ยวกับผลกระทบทางด้านสิ่งแวดล้อมและสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในจำนวนเขื่อนที่วางแผน มี 9 เขื่อนที่ตั้งอยู่ในเขตอนุรักษ์ “สามแม่น้ำไหลเคียง” พื้นที่ความหลากหลายทางชีวภาพมากที่สุดแห่งหนึ่งของโลก และได้รับการประกาศให้เป็นมรดกโลกทางธรรมชาติเมื่อปี 2546 แม้ในพื้นที่ของเขื่อน 13 แห่งทางตอนล่างของจีนจะมีการคำนวณว่าสามารถผลิตกระแสไฟฟ้ารวมกันได้ถึง 23,200 เมกะวัตต์ แต่ตัวเลขอย่างไม่เป็นทางการระบุว่า ประชาชนประมาณ 70,000-80,000 คนซึ่งส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์จะต้องอพยพออกจากพื้นที่และชาวบ้านที่อยู่ใต้เขื่อนอีกเรือนหมื่นจะถูกผลกระทบจากเขื่อนเหล่านี้ด้วยเช่นกัน

ส่วนแม่น้ำสาละวินทางตอนล่างในประเทศพม่าและประเทศไทยก็มีแผนการสร้างเขื่อนอีกหลายเขื่อนเช่นกัน โดยในปี 2539 ประเทศไทยได้ลงนามในบันทึกความเข้าใจที่จะรับซื้อไฟฟ้าจากพม่า 1,500 เมกะวัตต์ ซึ่งขณะนี้กระทรวงพลังงานมีแผนที่จะเจรจากับพม่าเพื่อเพิ่มการรับซื้อที่ 10,000 เมกะวัตต์ ซึ่งจะอยู่ภายใต้แผนโครงข่ายสายส่งไฟฟ้าในภูมิภาคแม่น้ำโขงซึ่งเสนอโดยธนาคารพัฒนาเอเชีย หรือเอดีบี โดยก่อนหน้านี้ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ได้ผลักดัน เขื่อนสาละวินตอนบน 4,540 เมกะวัตต์ และเขื่อนสาละวินตอนล่าง 792 เมกะวัตต์ บริเวณชายแดนไทย-พม่าที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน แต่ถูกกระแสคัดค้าน ประกอบกับประสบข้อยุ่งยากทางด้านกฎหมายในประเทศไทย โครงการจึงไม่คืบหน้า ล่าสุด กระทรวงพลังงานของไทยมีแผนจะซื้อไฟฟ้าจากเขื่อนมายตง (เขื่อนท่าซาง) 7,110 เมกะวัตต์ ในรัฐฉาน และ เขื่อนฮัตจี 1,360 เมกะวัตต์ ในรัฐกะเหรี่ยง ซึ่งทั้งสองเขื่อนในอยู่เขตประเทศพม่า