พลังงานในภูมิภาคแม่น้ำโขง

โครงการก่อสร้างเขื่อนจำนวนมากในลุ่มแม่น้ำโขงมีสาเหตุสำคัญมาจากข้ออ้างด้านความต้องการด้านพลังงานไฟฟ้าของประเทศในลุ่มแม่น้ำโขง โดยเฉพาะข้ออ้างด้านความต้องการไฟฟ้าที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของประเทศไทย เวียดนาม และจีน ในขณะที่ประเทศลาว พม่า และกัมพูชา ถูกประเมินว่าเป็นประเทศที่มีศักยภาพในการสร้างเขื่อนผลิตกระแสไฟฟ้า เพื่อส่งออกไปขายยังประเทศที่มีความต้องการไฟฟ้าสูง ซึ่งมีความก้าวหน้าในการพัฒนาเศรษฐกิจสูงกว่า

ตรรกะดังกล่าว หากฟังโดยผิวเผินก็ดูสมเหตุสมผลดี ประเทศที่ยากจนกว่าก็จะมีรายได้จากการขายกระแสไฟฟ้าที่จะนำมาพัฒนาประเทศในด้านต่างๆ เช่น สร้างโรงเรียน โรงพยาบาล ฯลฯ หรือเป็นการหาเงินตราต่างประเทศ การลงทุน และการเติบโตทางเศรษฐกิจ และในด้านกลับกันประเทศที่ซื้อกระแสไฟฟ้า ก็จะได้ไฟฟ้าราคาถูกมาตอบสนองความต้องการในการพัฒนาเศรษฐกิจ และลดปัญหาสิ่งแวดล้อมและสังคมจากการสร้างเขื่อน หรือโรงไฟฟ้าในประเทศของตน

แต่เมื่อพิจารณาอย่างรอบคอบ ก็จะพบกับคำถามต่างๆ มากมาย  เช่น มีความคุ้มค่าจริงหรือในการสร้างเขื่อนแต่ละเขื่อนเพื่อผลิตไฟฟ้าขาย? อะไรคือผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจากการสร้างเขื่อน ทั้งผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและด้านสังคม? อะไรคือความเสี่ยงของการลงทุนทั้งด้านการเมืองและด้านเศรษฐกิจ? ใครคือผู้รับผลกระทบ? ใครคือผู้รับความเสี่ยง? เป็นต้น

ในอดีตเรามักยอมรับกันโดยปริยายต่อข้ออ้างว่า หากไม่สร้างเขื่อนนี้ หรือ โรงไฟฟ้านั้น ไฟฟ้าจะตก หรือไฟฟ้าจะดับทั้งประเทศ และจะทำให้เกิดความเสียหายทางเศรษฐกิจมหาศาล  แต่เราอาจไม่ได้ตั้งคำถามอย่างจริงจังว่า ข้ออ้างดังกล่าวว่า “เป็นความจริงหรือไม่?”