เขื่อนบนแม่น้ำโขงสายหลักตอนล่าง

โครงการสร้างเขื่อนบนแม่น้ำโขงสายหลักทางตอนล่างหลายแห่งถูกหยิบยกขึ้นมาพิจารณาใหม่อีกครั้ง ทั้งในประเทศลาว บริเวณชายแดนไทย-ลาว และในประเทศกัมพูชา โครงการเขื่อนขนาดใหญ่เหล่านี้ได้สร้างความหวั่นเกรงถึงผลเสียหายที่จะเกิดขึ้นต่อระบบนิเวศของแม่น้ำ และวิถีชีวิตของชุมชนในลุ่มแม่น้ำโขง

ในช่วงตั้งแต่กลางปี 2550 เป็นต้นมา รัฐบาลสปป. ลาว, ไทย และกัมพูชา ได้อนุญาตให้บรรดาบริษัทสัญชาติไทย, มาเลเซีย เวียดนาม รัสเซียและจีน ทำการศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการก่อสร้างเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำขนาดใหญ่บนแม่น้ำโขงสายหลักตอนล่างถึง 11 โครงการด้วยกัน คือ โครงการเขื่อนปากแบ่ง, เขื่อนหลวงพระบาง, เขื่อนไซยะบุรี, เขื่อนปากลาย, เขื่อนสะนะคาม, เขื่อนลาดเสือ และเขื่อนดอนสะโฮง ในประเทศลาว, เขื่อนปากชม (บริเวณใกล้กับเขื่อนผามองเดิม) และเขื่อนบ้านกุ่ม บริเวณชายแดนไทย-ลาว, เขื่อนสตึงเตร็ง และเขื่อนซำบอ ในประเทศกัมพูชา [แผนที่เขื่อนบนแม่น้ำโขงสายหลักและน้ำสาขา]  ซึ่งหลายโครงการเหล่านี้เป็นโครงการที่เคยมีการเสนอในรายงานของคณะกรรมการแม่น้ำโขงเมื่อปี 2537 โดยบริษัทที่ปรึกษาสัญชาติแคนาดาและฝรั่งเศส แต่ไม่ได้รับการดำเนินการสานต่อ เนื่องจากเหตุผลที่ว่ามีราคาแพงเกินไป ยิ่งไปกว่านั้น ยังเป็นโครงการที่สร้างความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรงด้วย

ในช่วงกว่าทศวรรษที่ผ่านมา การสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ในลุ่มแม่น้ำโขงตอนบนในประเทศจีน ได้ส่งผลกระทบข้ามพรมแดน ทั้งต่อระบบอุทกวิทยา ระบบนิเวศ การประมง และชุมชนที่พึ่งพาแม่น้ำโขงนับพันชุมชน ผลกระทบดังกล่าว โดยเฉพาะประเด็นความสัมพันธ์ของการไหลของแม่น้ำตามฤดูกาล และผลิตผลด้านการประมง ได้เคยถูกศึกษาไว้เป็นจำนวนมาก แม้แต่รายงานการวิจัยของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขงเมื่อปี 2547 ยังชี้ว่า การสร้างเขื่อนไม่ว่าจะเพื่อการชลประทาน ผลิตกระแสไฟฟ้า หรือควบคุมอุทกภัย ถือเป็น “ภัยคุกคามอันใหญ่หลวงต่ออนาคตการประมงและการดำรงอยู่ของพันธุ์ปลาในลุ่มแม่น้ำโขง”  นอกจากนี้ รายงานเมื่อปี 2550 ของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขงแห่งชาติกัมพูชา และศูนย์วิจัยปลาของโลก หรือ WorldFish Center ยังได้ชี้ว่า การสูญเสียด้านประมงในลุ่มแม่น้ำโขงแม้จะเพียงเปอร์เซ็นต์น้อยนิด แต่มันหมายถึงปลาจำนวนนับพันตันและเงินตราหลายล้านดอลลาร์ที่ได้จากการประมง และหมายถึงการคุกคามด้านความมั่นคงทางอาหารและรายได้ของประชาชนผู้มีวิถีชีวิตพึ่งพาแม่น้ำโขง

แม่น้ำโขงเป็นแม่น้ำนานาชาติ เป็นทรัพยากรสาธารณะร่วมกันของชุมชนลุ่มแม่น้ำโขง มิใช่ของประเทศใดประเทศหนึ่งเพียงลำพัง การละเลยการพิจารณาผลประโยชน์ร่วมกันของกลุ่มต่าง ๆ อันหลากหลาย และการตัดสินใจใด ๆ โดยไม่คำนึงถึงผลเสียหายที่จะเกิดขึ้นต่อแม่น้ำและชุมชนในลุ่มแม่น้ำโขง จึงเป็นสิ่งที่มิอาจยอมรับได้